Każdy profesjonalista zajmujący się pielęgnacją włosów wie, że skuteczna terapia nie zaczyna się od doboru zabiegu czy odpowiedniego kosmetyku, ale przede wszystkim od zrozumienia budowy i biochemii włosa. To one determinują reakcje na zabiegi chemiczne, regeneracyjne i stylizacyjne. W tym wpisie przypominamy najważniejsze informacje o strukturze włosa, jego składzie oraz czynnikach wpływających na jego integralność.
🌿 ZACZNIJMY OD OGÓŁU – CZYLI CO TO JEST ŁODYGA WŁOSA?
To właśnie łodyga jest tą częścią włosa, którą widzimy i dotykamy. Jest strukturą martwą i wystaje ponad powierzchnię skóry. Składa się z trzech segmentów:
- nasady (najbliżej skóry),
- części środkowej,
- końcówki (tej najbardziej narażonej na uszkodzenia).
Ale prawdziwa magia dzieje się wewnątrz – bo łodyga ma trzy warstwy:
🔸 Osłonkę (cuticle) – zewnętrzną warstwę ochronną,
🔸 Korę (cortex) – główny budulec włosa,
🔸 Rdzeń (medulla) – występujący głównie w grubych włosach.
🧪 SKŁAD WŁOSA W LICZBACH:
- Białka (keratyna): 65–95%
- Woda: 15–35%
- Lipidy: 1–9%
- Pigmenty, minerały, węglowodany, DNA, RNA – reszta
ANATOMIA ŁODYGI WŁOSA - TRZY WARSTWY, TRZY FUNKCJE
🧱 OSŁONKA – MAŁA TARCZA O WIELKIM ZNACZENIU
Cuticle, czyli osłonka, to dachówkowata struktura złożona z 5–10 przezroczystych łusek. Liczba warstw łusek różni się w zależności od rodzaju włosa oraz jego kondycji - na końcach warstw może być mniej w porównaniu do nasady, co wynika z uszkodzeń mechanicznych, chemicznych, słońca, czy po prostu codziennego użytkowania.
To właśnie osłonka odpowiada za blask, gładkość i odporność na czynniki zewnętrzne. Jej powierzchnia jest hydrofobowa – niewiążąca wody, ale za to świetnie łączy się z olejkami i substancjami lipidowymi.
Co ciekawe, różna zawartość cystyny (aminokwas zbudowany z 2 cząsteczek cysteiny) w warstwach osłonki decyduje o ich odporności chemicznej:
- Zewnętrzna warstwa zawiera aż 30% cystyny – jest więc najbardziej odporna,
- Dalsze warstwy (egzokutikula, endokutikula) zawierają odpowiednio 15% i 3% cystyny.
💡 Te trzy warstwy są połączone cementem międzykomórkowym – to bariera chroniąca przed utratą wody.
Porowatość włosów zależy m.in. od kondycji osłonki – im bardziej rozchylone łuski, tym wyższa porowatość i większe ryzyko uszkodzeń. Domknięta osłonka = lśniące i gładkie włosy ✨
🧬 KORA – MOCNE SERCE WŁOSA
Poznaj strukturę, która odpowiada za wszystko, co najważniejsze: siłę, elastyczność, trwałość i sprężystość włosów!
Cortex, czyli kora włosa, to jego wewnętrzna, największa część – stanowi aż 80% masy łodygi! To właśnie tutaj rozgrywa się cała "mechanika" włosa. Zrozumienie jej budowy to klucz do skutecznej pielęgnacji, rekonstrukcji i stylizacji.
🔹 KERATYNA KIERUNKOWA – BIAŁKOWY SZKIELET WŁOSA
Struktura kory opiera się głównie na keratynie kierunkowej, czyli białku ułożonym w spiralne łańcuchy zwane alfa-helisami. Te z kolei tworzą:
→ Protofibryle → Mikrofibryle (8 protofibryl) → Makrofibryle (kilkaset mikrofibryl) → Komórki korowe.
💡 Ciekawostka: włos może zawierać od 100 do 200 takich komórek, co bezpośrednio wpływa na jego grubość, odporność i zdolność do utrzymania kształtu (np. po ondulacji).
🔹 KERATYNA NIEKIERUNKOWA – LEPISZCZ, KTÓRY WIĄŻE STRUKTURĘ
Między fibrylami znajduje się tzw. keratyna niekierunkowa – przypomina naturalny „kit”, który spaja całą strukturę. Nie tworzy struktur drugorzędowych i występuje w amorficznej frakcji między fibrylami.
🔬 Zbudowana jest z aminokwasów o nieuporządkowanej strukturze przestrzennej. Ma zdolność wiązania wody (jest hydrofilowa) i odpowiada za utrzymanie ok. 10% wilgoci w strukturze włosa.
Zawiera też aż 12% cystyny, co wpływa na trwałość i odporność mechaniczną.
🧪 WIĄZANIA WE WŁOSIE – FUNDAMENT TRWAŁOŚCI
W korze włosa występują cztery typy wiązań, które łączą łańcuchy keratynowe:
- Wiązania peptydowe – najmocniejsze, łączą aminokwasy w białko. Wrażliwe na silne zasady, kwasy i wysoką temperaturę, dlatego łatwo je zerwać pod wpływem gorącego nawiewu suszarki czy prostowania.
- Wiązania wodorowe – powstają między atomami tlenu grup karboksylowych a atomami wodoru grup aminowych. Są słabe, zrywają się pod wpływem wody i ciepła. Odbudowują się po wyschnięciu.
- Wiązania jonowe (solne) – kation wodoru pod wpływem wody odłącza się, a następuje przyłączenie do atomu azotu. Takie przeniesienia powodują powstanie zmiany ładunków i za naładowanie powierzchni włosów. Im włos bardziej zniszczony, tym więcej na nich ładunków ujemnych. Łatwo je zerwać preparatami zasadowymi i odbudować kwaśnymi substancjami.
- Wiązania dwusiarczkowe – najtrwalsze, tworzą trzeciorzędową strukturę keratyny. Powstają między grupami siarki i wodoru cysteiny. Występują również w keratynie niekierunkowej. Odpowiadają za skręt włosa i są podatne na działanie reduktorów i utleniaczy.
🧴 SPOIWO MIĘDZYKOMÓRKOWE – SEKRET ELASTYCZNOŚCI
To właśnie Cell Membrane Complex (CMC), znany też jako cement międzykomórkowy, odpowiada za spójność i integralność struktury włosa – choć jego działanie często pozostaje niedocenione.
🔍 Co to jest CMC?
To struktura znajdująca się między komórkami kory i osłonki włosa. Pełni funkcję naturalnego „kleju”, który łączy je ze sobą. To właśnie ta struktura odpowiada za integralność, elastyczność i zdolność do zatrzymywania wilgoci. CMC zbudowany jest z:
- Ceramidów – zatrzymują wodę i zabezpieczają przed jej utratą,
- Wolnych kwasów tłuszczowych – zarówno nasyconych, jak i nienasyconych – odpowiadają za elastyczność i odporność na czynniki zewnętrzne,
- Cholesterolu i jego pochodnych,
- Węglowodanów – wspierają strukturę i giętkość włosa.
- MEA-18 (kwas 18-metyloeikozanowy) – to prawdziwy bohater warstwy lipidowej włosa. Dzięki niemu łodyga zyskuje wyjątkowe właściwości hydrofobowe, co przekłada się na ochronę przed wilgocią, wygładzenie i blask.
🛡️ Co robi CMC?
CMC to bariera i kanał transportowy w jednym. Z jednej strony chroni przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak: wysoka temperatura, chemia fryzjerska, promieniowanie UV. Z drugiej – umożliwia transport składników aktywnych i utrzymuje właściwy poziom nawilżenia wewnątrz włosa.
⚠️ Co się dzieje, gdy CMC jest uszkodzony?
Rozjaśnianie, trwała ondulacja, stylizacja wysoką temperaturą czy intensywne zabiegi chemiczne mogą uszkodzić cement międzykomórkowy. Efekty?
❌ zwiększona porowatość
❌ utrata elastyczności i nawilżenia
❌ łamliwość i kruchość
❌ szorstkość i matowość
💡 Jak pielęgnować włosy z uszkodzonym CMC?
Szukaj produktów, które odbudowują warstwę lipidową i dostarczają składników takich jak:
✔ ceramidy,
✔ MEA-18,
✔ fitosterole,
✔ kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6.
‼️Pamiętaj‼️: nawet najbardziej zaawansowana kuracja proteinowa nie zadziała w pełni, jeśli struktura lipidowa włosa nie będzie odbudowana.
🧬 AMINOKWASY – KLOCKI BUDULCOWE KERATYNY
Włos zbudowany jest z keratyny, która powstaje z 18 aminokwasów. Każdy z nich odgrywa określoną rolę:
Najważniejsze aminokwasy:
- Cystyna – tworzy wiązania dwusiarczkowe, decyduje o trwałości i odporności włosa.
- Cysteina – prekursor cystyny, uczestniczy w tworzeniu wiązań siarkowych.
- Kwas glutaminowy – wspiera wiązanie wody, poprawia nawilżenie.
- Glicyna – nadaje elastyczność i wpływa na miękkość włosa.
- Treonina, arginina, walina, leucyna, izoleucyna – wzmacniają strukturę włosa, wspomagają regenerację.
- Lizyna, tyrozyna – uczestniczą w syntezie keratyny i stabilizują jej strukturę.
Pełna lista aminokwasów występujących we włosie:
Cystyna, cysteina, kwas glutaminowy, glicyna, treonina, arginina, walina, leucyna, izoleucyna, lizyna, tyrozyna, histydyna, metionina, alanina, seryna, fenyloalanina, prolina, asparagina.
📌 Fakt: Zawartość cystyny w keratynie może wynosić aż 15,9 g na 100 g białka – to ona w największym stopniu decyduje o odporności włosa.
👉 Jeśli włosom brakuje aminokwasów, stają się łamliwe, matowe, pozbawione sprężystości. Dlatego tak ważne jest dostarczanie im wsparcia – np. w postaci hydrolizowanych protein i aktywnych aminokwasów w kosmetykach.
✨ RDZEŃ – WEWNĘTRZNY SEKRET BLASKU
Medulla, czyli rdzeń włosa, znajduje się w centrum łodygi – ale nie zawsze występuje. Zazwyczaj tylko w grubych włosach. W cienkich włosach może wstępować w sposób szczątkowy lub w postaci pustej przestrzeni. Występowanie rdzenia wpływa na odbijanie światła i intensywny połysk. Jego obecność lub brak nie wpływa na trwałość włosa, ale ma znaczenie wizualne.
Wnioski dla praktyki profesjonalnej
Dla fryzjera, trychologa czy kosmetologa budowa włosa to nie sucha teoria – to praktyczne narzędzie diagnostyczne. Znajomość struktury, rodzajów wiązań oraz komponentów chemicznych pozwala:
- precyzyjnie dobierać zabiegi chemiczne i regeneracyjne,
- ocenić stopień uszkodzenia włosa,
- pracować skutecznie z włosami wysokoporowatymi,
- planować terapie odbudowujące (np. keratynowe, peptydowe, lipidowe) z uwzględnieniem faktycznych deficytów strukturalnych.
🎯 PODSUMOWANIE - DLACZEGO TA WIEDZA MA ZNACZENIE ?
Budowa włosa to nie tylko teoria z podręcznika – to realne narzędzie pracy każdego specjalisty zajmującego się profesjonalną pielęgnacją, diagnostyką i rekonstrukcją włosów. Znajomość struktury, wiązań chemicznych, zawartości lipidów i aminokwasów pozwala:
✔ trafnie ocenić kondycję włosa i dobrać odpowiedni plan pielęgnacyjny,
✔ zrozumieć przyczyny porowatości, łamliwości i przesuszenia,
✔ skutecznie wykorzystać potencjał terapii proteinowych, peptydowych i lipidowych,
✔ działać świadomie w pracy z zabiegami chemicznymi (koloryzacja, rozjaśnianie, trwała ondulacja).
Pamiętaj: włos to złożony kompozyt biologiczny, który można odbudować, wzmocnić i chronić – ale tylko wtedy, gdy znamy jego potrzeby.
Twoja wiedza to klucz do zdrowych, mocnych i pięknych włosów klienta. 🔬💇♀️